Meer dan de helft van de volwassenen heeft overgewicht

Volgens de statistieken van het CBS (centraal bureau voor de statistiek) had 50,8 % van de volwassen Nederlanders van 20 jaar en ouder matig of ernstig overgewicht in 2023. Van deze groep volwassenen heeft 15,7 % ernstig overgewicht, oftewel obesitas. Naast dat obesitas de kans op een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte vergroot, is obesitas ook de grootste risicofactor voor diabetes type 2, slaapapneu, bepaalde vormen van kanker en psychische problemen. Een Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat preventieve screening op diabetes type 2 bij volwassenen vanaf 35 jaar met overgewicht effectief kan zijn. Door leefstijlaanpassingen, zoals meer bewegen en gezonder eten, kan diabetes type 2 in een vroeg stadium worden voorkomen.

Diabetes in cijfers

In Nederland hebben 1,2 miljoen mensen diabetes type 2. Dit is ongeveer 6% van de bevolking. Er komen wekelijks 1.000 nieuwe diagnoses bij, dus in totaal worden er jaarlijks 52.000 mensen gediagnosticeerd met diabetes type 2.
Huisarts en kaderarts diabetes Jacqui van Kemenade geeft aan dat er veel mensen zijn die zich er niet van bewust zijn dat ze diabetes hebben. “Volgens het RIVM zijn er honderdduizenden mensen die diabetes hebben, maar nog niet gediagnosticeerd zijn."

Wat is diabetes?

Diabetes is een ziekte waarbij het lichaam niet genoeg insuline aanmaakt of insuline niet goed kan gebruiken. Insuline is een hormoon dat nodig is om glucose uit voedsel in de cellen te brengen. Als het lichaam niet genoeg insuline aanmaakt of insuline niet goed kan gebruiken, stijgt het glucosegehalte in het bloed. Dit kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, nierziektes, zenuwschade en blindheid.

Er zijn twee hoofdtypen diabetes: type 1 en type 2.

Diabetes type 1

Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat het lichaam antistoffen aanmaakt die de insuline producerende cellen in de alvleesklier aanvallen en vernietigen. Als gevolg hiervan maakt het lichaam geen of te weinig insuline aan.
Diabetes type 1 wordt meestal op jonge leeftijd gediagnosticeerd, maar kan ook op latere leeftijd optreden. Er is geen genezing voor diabetes type 1, maar de ziekte kan goed behandeld worden met insuline. Mensen met diabetes type 1 moeten levenslang insuline inspuiten.

Diabetes type 2

Diabetes type 2 is de meest voorkomende vorm van diabetes. Bij diabetes type 2 is het lichaam niet gevoelig voor insuline. Dit betekent dat de cellen niet goed reageren op insuline, waardoor glucose niet goed in de cellen kan worden opgenomen.
Diabetes type 2 wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals overgewicht, obesitas, erfelijkheid en een ongezonde leefstijl. Diabetes type 2 kan behandeld worden met leefstijlaanpassingen, zoals meer bewegen, gezonder eten en afvallen. Als leefstijlaanpassingen niet voldoende zijn, kan medicatie nodig zijn.

Verschillen tussen diabetes type 1 en type 2

De belangrijkste verschillen tussen diabetes type 1 en type 2 zijn:

• Oorzaak: Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte, terwijl diabetes type 2 meestal wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals overgewicht, obesitas, erfelijkheid en een ongezonde leefstijl.
• Begin: Diabetes type 1 wordt meestal op jonge leeftijd gediagnosticeerd, terwijl diabetes type 2 meestal op latere leeftijd wordt gediagnosticeerd.
• Behandeling: Diabetes type 1 kan alleen behandeld worden met insuline, terwijl diabetes type 2 in sommige gevallen behandeld kan worden met leefstijlaanpassingen.

De rol van overgewicht en obesitas bij diabetes

Obesitas en overgewicht spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van diabetes type 2. Vetophoping, met name rond de buik, leidt tot de productie van hormonen en andere substanties die de insulinegevoeligheid van het lichaam kunnen verminderen. Hierdoor neemt het risico op insulineresistentie toe, een directe voorbode van diabetes type 2. Het positieve nieuws is dat zelfs een bescheiden gewichtsverlies van 5 tot 10% van het lichaamsgewicht het risico op deze aandoening significant kan verkleinen.

Gezonde leefstijl verlaagt risico op diabetes

Een gezonde leefstijl kan dus diabetes type 2 helpen voorkomen. Ook wanneer je al diabetes type 2 hebt, kan een gezonde leefstijl ervoor zorgen dat je hier minder gevolgen van ervaart of minder medicatie nodig hebt. Maar wat is een gezonde leefstijl? Het gaat vooral om het maken van bewuste keuzes. Drs. Tineke van den Berg, cardioloog bij Prescan, licht toe op welke manier je het beste aan de slag kunt met een gezonde leefstijl.

1. Gezonde voeding

Gezonde voeding is één van de pijlers voor een gezonde leefstijl. Drs. Tineke van den Berg vertelt: “Door je maaltijden van tevoren te plannen en voor te bereiden loop je minder het risico om een impulsieve of een makkelijke maar ongezondere keuze te maken”. Ook is het belangrijk om te letten op de hoeveelheid suiker, vet en zout in de voeding. Suikerrijke producten, zoals frisdrank, snoep en koek, verhogen het risico op diabetes type 2. Ook bewerkte vleeswaren, zoals ham en worst, bevatten veel zout. Een gezonde voeding bestaat uit veel groenten, fruit, volkoren granen en magere eiwitbronnen.

2. Voldoende beweging

Voldoende beweging is ook belangrijk voor het voorkomen van diabetes type 2. Beweging helpt om het gewicht te beheersen en de insulinegevoeligheid te verbeteren. Volwassenen wordt aangeraden om minimaal 150 minuten per week matig intensief te bewegen. Dit kan bijvoorbeeld door elke dag een half uur te wandelen of te fietsen.

3. Gezond gewicht

Overgewicht en obesitas zijn de belangrijkste risicofactoren voor diabetes type 2. Door af te vallen, kan het risico op diabetes type 2 aanzienlijk worden verlaagd. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is een gezond gewicht een BMI van 18,5 tot 24,9.

Tips voor een gezonde leefstijl

Als je wilt beginnen met een gezonde leefstijl, zijn er een paar dingen die je kunt doen:

• Praat met je huisarts of diëtist. Zij kunnen je helpen om een gezonde leefstijl te ontwikkelen die bij jou past.
• Begin met kleine veranderingen. Probeer bijvoorbeeld om elke dag één of twee porties groenten extra te eten.
• Maak van gezond eten en bewegen een gewoonte. Hoe langer je gezond eet en beweegt, hoe meer het een gewoonte wordt.

Naast gezonde voeding, is het ook belangrijk om je stresslevel zo laag mogelijk te krijgen. Stress is een grote boosdoener als het gaat om het veroorzaken van gezondheidsklachten. Ook zorgt stress ervoor dat we minder snel op onze voeding letten en minder bewegen. Terwijl je juist van beweging minder stress krijgt, dan komt namelijk endorfine vrij, het anti-stress hormoon. “Beweeg elke dag minimaal 30 minuten, door bijvoorbeeld een stevige wandeling. Een half uur flink doorstappen is al voldoende om een positief effect teweeg te brengen", aldus Drs. van den Berg.